Czy trudne emocje u dziecka można oswoić? Jak wspierać najmłodszych w ich przeżywaniu? Dlaczego rodzice też powinni pracować nad swoimi uczuciami? W artykule odpowiadamy na te pytania i pokazujemy, że na trudne emocje dzieci zbawiennie działa…literatura.
Trudne emocje u dziecka – przede wszystkim złość
Kiedy myślimy o trudnych emocjach u dziecka, w pierwszej kolejności pojawia się skojarzenie ze złością jako czymś negatywnym i związanym z agresją. Wiąże się to z tym, że nie potrafimy jej właściwie wyrażać i często prowadzi to do furii, agresji, wybuchów, obrażania się, przemilczenia lub biernej agresji (zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci). Trenerka umiejętności psychospołecznych Ewa Tyralik-Kulpa zauważa: „Nie wiemy, co ze swoją złością zrobić. Nie uczymy się tego ani w szkole, ani w domu. Postawy, z którymi się stykamy, bywają skrajne: jest to albo agresja, albo niezłoszczenie się, czyli odcięcie od szansy wyrażenia złości. Czasem przeczuwamy, że mogłoby to wyglądać inaczej, ale naprawdę trudno jest nam określić jak”.
Pamiętaj, że trudne emocje u dziecka, takie jak złość, są potrzebne, bo to sygnał ostrzegawczy, że ktoś przekracza jego granice lub nie spełnia ważnych potrzeb. Jej celem jest zatrzymanie sytuacji, która mu nie służy. Jako rodzice musimy nauczyć dzieci radzić sobie ze złością, czyli wyrażać ją bez agresji. Oto 5 podpowiedzi, jak to zrobić, przygotowanych na bazie książki Ewy Tyralik-Kulpy „Uwaga! Złość”.
- Twoje dziecko jest agresywne? Zachowanie to może wiązać się z brakiem rodzicielskiej uwagi. Zadbaj o to, by codziennie poświęcić mu trochę uwagi i czasu sam na sam, tak by poczuło się wyjątkowe.
- Trudne zachowania, takie jak agresja czy furia, wiążą się często ze zmęczeniem i głodem. Pamiętaj o rutynie, ogranicz niepotrzebne zajęcia oraz nadmierne atrakcje.
- Rozmawiaj z dzieckiem na temat złości i bezpiecznych sposobach jej wyrażania.
Pomysł na dodatkową aktywność: Widzisz, że Twoje dziecko aż „kipi z wściekłości”? Zaproponuj mu, że zamienicie się w wielkie słonie afrykańskie i wytupiecie tę złość.
4. Nie krzycz, kiedy dziecko zachowuje się agresywnie. Najpierw uspokój je poprzez przytulenie, miły ton głosu. Potem spróbujcie nazwać poszczególne emocje.
5. Zaopiekuj się swoją złością i zadbaj o to, by wyrażać ją w bezpieczny sposób. Pamiętaj, że dziecko chłonie Twoje zachowania.
Pomysł na dodatkową aktywność: Świetną bazą do rozmów na temat złości może być książka „Nim przyjdą słonie” z serii „Czytam sobie”. Podsuń ją dziecku do samodzielnego przeczytania, a następnie porozmawiajcie o złości głównego bohatera. Oto kilka pomocniczych pytań.
- Z jakiego powodu Maks jest zły na rodziców?
- Jak wyraża swoją złość?
- Czy do jego złości doprowadziła tylko ta konkretna sytuacja, a może już wcześniej odczuwał, że rodzice się nim nie interesują?
- Czy ucieczka z domu to dobry sposób na wyrażenie gniewu i złości?
- Jak inaczej mógłby pokazać rodzicom, co czuje?
Inne trudne emocje dzieci i wskazówki dla rodziców
Wiesz już, jak uczyć dziecko bezpiecznego wyrażania złości, czas na inne trudne emocje: zazdrość, strach, rozpacz. Pamiętaj, by być wsparciem i przewodnikiem dla dziecka, kiedy doświadcza tych przeciwności. Oto kilka wskazówek dla rodziców wraz z propozycją książek z serii „Czytam sobie” HarperCollins poruszających temat wybranych emocji. Odpowiednio dobrane lektury mogą być świetną bazą do rozmów z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym.
1. Zazdrość
Kiedy Twoje dziecko odczuwa zazdrość nawet w najdrobniejszej sprawie, nie bagatelizuj tego. Bądź blisko, wyraź swoje wsparcie i wspólnie poszukajcie rozwiązania.
Propozycja lektury: Dziecku w wieku 5–6 lat podsuń książkę „Basia i kask”. Po samodzielnej lub wspólnej lekturze omówcie zachowanie głównej bohaterki. Dlaczego Basia za wszelką cenę chciała mieć kask, gdy dowiedziała się, że jej brat Janek ma nowy? Czy nakrycia głowy, które wybierała, były dla niej odpowiednie? W jaki sposób pomogła jej mama?
2. Strach
Twoje dziecko boi się psa sąsiadów za każdym razem, kiedy spotykacie to zwierzę na spacerze? A może już sama myśl o czymś powoduje lęk? Omówcie takie sytuacje i zaplanujcie, jak możecie je oswoić krok po kroku. Przekonaj dziecko, że strach to nic złego. Każdy z nas się czegoś boi, ale warto nad tym pracować.
Propozycja lektury: Książka „Smog w centrum miasta” świetnie pokazuje, jak błędne wyobrażenia mogą napawać dzieci niepotrzebnym lękiem. Główna bohaterka Nelka boi się wyprawy do miasta, bo usłyszała w radiu, że w centrum grasuje smok. Okazuje się jednak, że to nie smok, ale smog. Czy ten tajemniczy smog też jest niebezpieczny? Sięgnij po tę lekturę, aby porozmawiać z dzieckiem na temat lęków, również tych związanych z ekologią.
3. Rozpacz
Nie interpretuj rozpaczy dziecka ze swojej dorosłej perspektywy. Wspieraj, nawet jeśli przyczyna wyda Ci się nieadekwatna do reakcji.
Propozycja książki: W książce „Lola i ptaki” pięknie pokazane jest beztroskie dzieciństwo, w którym jest miejsce nie tylko na śmiech, ale też na trudne emocje dzieci. Tytułowa bohaterka Lola rozpacza po zaginięciu straszki, ale może liczyć na wspierającą postawę dorosłego.
Trudne emocje dzieci a technologia
Na koniec jeszcze jeden ważny temat: technologia. W obecnych czasach trudne emocje u dziecka może wyzwalać przebodźcowanie powodowane nadmiernym czasem spędzanym przy laptopie, smartfonie czy tablecie. Eksperci podkreślają, że dzieci, które za dużo korzystają z mediów, są nienaturalnie pobudzone i bywają agresywne. Często nie radzą sobie z emocjami, bo sposobem na ich uspokojenie jest włączenie bajki lub piosenki na telefonie.
Jak w tym kontekście oswajać trudne emocje u dzieci? Książka w tym przypadku będzie dobrym pomysłem. Po pierwsze może być alternatywą do obejrzenia filmu, po drugie – sposobem na omówienie zagadnień związanych z technologią. W serii „Czytam sobie” znajdziesz dwie książki poruszające temat nowych technologii „Chrapka na apkę” i „Złota rybka”. Warto na ich bazie ustalić domowe zasady korzystania z telefonu i tabletu.
Spójrz na trudne emocje u dziecka jako na szansę jego rozwoju. Zauważaj je, nazywaj, tłumacz i pomagaj dziecku w ich akceptacji. Dzięki temu w przyszłości będzie umiało radzić sobie z emocjami i wyrośnie na szczęśliwego dorosłego.
Źródło:
E. Tyralik-Kulpa, Uwaga! Złość, Wydawnictwo Natuli, Szczecin 2022.